Historia

Aproximadamente no século VI, propiciado por San Martín de Dumio, o primeiro relixioso que fundou este mosteiro instalouse en Samos.

Esas comunidades relixiosas estaban rexidas por Regras hispánicas como as de San Fructuoso ou San Isidoro, pero a partir do século X a Regra de San Bieito ordenou a vida monástica neste mosteiro. As múltiples doazóns feitas por reis e nobres testemuñan a súa observancia, a súa influencia social e espiritual dentro e fóra da rexión.

O renome desta abadía e a súa situación no Camiño de Santiago convertérono nun lugar de descanso obrigado para os camiñantes que peregrinan para abrazar ao Santo Apóstolo.

A partir do século XVI, a comunidade beneditina de Samos pertence á Congregación de Observancia de Valladolid, alcanzando a súa maior importancia histórica naqueles tempos. Reis, nobres, bispos e artistas deron a benvida á hospitalidade deste mosteiro, do que saíron importantes figuras da historia e da cultura de España, destacando entre os seus monxes o P. Benito Jerónimo Feijóo e oito Bispos. 

O século XIX trouxo disturbios e inquedanzas neste tranquilo val, xa que o mosteiro converteuse nun hospital de guerra durante a invasión francesa, ao tempo que tratou a máis de 800 feridos. A desamortización de Mendizábal fixo que os monxes abandonasen a súa vivenda milenaria. Regresaron en 1880, restaurando as murallas do edificio nobre e renovando a vida monacal ata os nosos días.

O século XX virá marcado polo gran incendio que sufriu case todo o edificio, salvo a igrexia e sacristía, e tamén pola súa reconstrucción en pouco tempo.

Nos últimos anos unha pequena comunidade habita a abadía que na actualidade está rexida por un prior-administrador, o pai Gerardo Ibarra.